कनिष्ठ स्थापत्य अभियंत्याची भूमिका आणि जबाबदाऱ्या कोणत्या आहेत?
मनोज खांडरे - Civil: कनिष्ठ अभियंता :
भूमिका आणि जबाबदाऱ्या
वास्तविक कोणत्याही पदाची भूमिका आणि जबाबदाऱ्या या प्रत्येक संस्थेनुसार वेगवेगळ्या असतात. तसेच त्यांचे स्वरुप विविध घटकांवर अवलंबून असतात. उदा. संस्थेच्या कामाचे स्वरूप आणि संरचना, वार्षिक उलाढाल आणि प्रकल्प इत्यादी. तरीही सर्वसामान्यपणे कार्यस्थळावर कनिष्ठ अभियंत्याची खालील मुख्य भूमिका आणि महत्वपूर्ण जबाबदाऱ्या असतात.
१. कार्यस्थळावर वरिष्ठ अभियंत्याला कार्याच्या प्रत्यक्ष अंमलबजावणीस मदत करणे.
२. दैनंदिन कामावर देखरेख ठेवणे, नियोजन आराखड्यानुसार ( Working Drawing )कामाची तपासणी करणे आजबाबदारी प्रत्येक बाबीचे गुणवत्ता परीक्षण यादीनुसार ( check list ) परीक्षण करणे.
३. ठेकेदारांनुसार दैनंदिन कामगार उपस्थिती अहवाल ( Daily Labor Status ) तयार करणे, वरिष्ठांच्या मदतीने कामाचे नियोजन करुन कामास आवश्यक गोष्टींची यादी तयार करणे. कामास आवश्यक साहित्याची यादी तयार करणे. साहित्य भांडारातील साठ्याची उपलब्धता पाहून उर्वरीत साहित्यासाठी वरिष्ठांची मंजुरी घेऊन सदरील साहित्य मागणी पत्रक ( material requisition slip ) मुख्यालयात पाठवून, त्याचा पाठपुरावा करणे.
४. सिमेंटचा वापर झालेल्या प्रत्येक कामावर ठराविक वेळा, आवश्यक कालावधीपर्यंत पाणी मारले जातेय याची नोंद ठेऊन देखरेख करणे.
५. कार्यस्थळावर आलेल्या बांधकामसाहित्याची मागणीपत्रकानुसार ( गुणधर्म आणि संख्या ) तपासणी व मोजणी करुन आवश्यक परिक्षण ( field tests ) करणे. साहित्य पुरवठादारांना पोहचपावती ( Delivery Challan ) देणे.
६. कामगारांकरवी कार्यस्थळी वेळोवेळी स्वच्छता आणि टापटीपता राखणे. ( cleanliness & house keeping )
७. साहित्य देयक पावतीनुसार (material issue slip) ठेकेदारांना साहित्य देणे. ठेकेदारांच्या कामाचे निर्धारीत कालावधीनंतर मोजमाप घेणे, तसेच त्यांची बिले तयार करणे.
८. कार्यस्थळी बांधकाम सुरक्षा नियमांची अंमलबजावणी करणे.
९. कामाचा दैनंदिन प्रगती अहवाल ( DPR ) लेखन करणे. पुढील कामांचे नियोजन करुन त्यानुसार आवश्यक कामगारांची, निर्णयांची आणि साहित्याची खातरजमा करणे. काही जरुरी असल्यास त्वरित वेळीच वरिष्ठांच्या निदर्शनास आणून देणे.
१०. वरिष्ठांच्या आदेशानुसार अन्य अनुषंगिक किंवा प्रासंगिक कामे करणे.
आनंद बावणे - Civil:
यांची दोन कामाची स्थळे आहेत . एक आहे शासकीय आणि निमशासकीय नोकरी . शासनाच्या सार्वजनिक बांधकाम व रस्ते , पाटबंधारे , वाटर रिसोर्सेस , जलनिस्सारण , टाऊन प्लॅनिंग , झेडपी , सेंट्रल मध्ये सिपीडब्ल्यूडी , रेल्वे व अन्य प्राधिकरणे इत्यादी अनेक खात्यात या पदावर अनेक ज्युनियर इंजिनिअर कार्यरत आहेत . हे बव्हंशी डिप्लोमा धारक असतात व संबंधित उपविभागीय कार्यालयामध्ये कार्यरत असतात . सर्व्हे , बांधकाम , रोजगार हमी , इत्यादी फिल्ड वर्कवर देखरेख ठेवणे , ठेकेदाराकडून नकाशा व नमूद स्टॅंडर्ड नुसार काम करून घेणे , कामाची गुणवत्ता पाहणे-तपासणे व वरिष्ठांना अहवाल देणे , कामाची मोजमापे घेणे -लिहिणे-ठेकेदाराचे गुणवत्तेनुसार झालेल्या कामाचे बिल बनविणे , अंदाजपत्रके बनविणे , नकाशे तयार करणे , निविदेसाठी कार्यालयास मदत करणे , हाताखालील कामगार इत्यादींची हजेरी-पगारपत्रक किंवा एनएमआर ( रोजंदारी हजेरीपट ) मेंटेन करणे ही सर्व कामे शासनात ज्युनिअर इंजिनिअर ला करावी लागतात . सेमिगव्हमेंट संस्था म्हणजे नगरपालिका , महानगरपालिका , एम.आय.डी.सी. , पाणीपुरवठा , इमेसीबी , इथेही हे पद आहे व तिथल्या कार्यप्रकारानुसार कामे करावी लागतात . शासन व निमशासन संस्थात कनिष्ठ अभियंता हा क्षेत्रीय कामाचा पायाभूत घटक होय !
हे फार त्रोटक लिहिले आहे . कामाची व्याप्ती समजावी एवढाच उद्देश आहे .
धन्यवाद !
( खाजगीमध्ये कामे व प्रकार त्या त्या कंपनीच्या / मालकाच्या गरजेनुसार असते .त्याचा उहापोह मी केलेला नाही )
Pradip Shete : मला माहित असलेल्या राज्य शासनातील जलसंपदा विभागातील कनिष्ठ अभियंता/शाखा अभियंता/सहाय्यक अभियंता वर्ग 2 यांच्या कामाची कर्तव्ये खालील प्रमाणे आहेत. (जबाबदारी स्वतः घ्यावयाची असते. कर्तव्ये इच्छा असू वा नसो ती करावीच लागतात)
1) सर्वेक्षणः a.धरणे, कालवे यांचे सर्वेक्षण. (यात दोन भाग येतात प्राथमिक व सखोल)
b. Double levelling सर्वे. ( बेंच मार्क फिक्स करणे)
c) Plane table सर्वे
d) चेनींग करून धरण, कालवे यांची अंतरे स्थापित करणे.
e) Catchment area, लाभक्षेत्र इत्यादि निश्चित करण्यासाठी सर्वे.... इत्यादि.
2) धरण, कालवे, कालव्यावरील स्ट्रक्चर यांचे डिजाईन करणे. (स्वतंत्र विभाग असतो परंतु कामे हेच अभियंते करतात)
3) धरण , कालवे, स्ट्रक्चर यांचे अंदाजपत्रके तयार करणे.
4)प्रकल्प अहवाल तयार करणे.
5)प्रत्यक्ष कामावर line out देणे.
6) अंदाजपत्रकानुसार कामावर देखरेख ठेवणे.
7) सिमेंट ,स्टील यांचा व इतर साहित्याचा हिशोब ठेऊन महिन्याला MSA (material sight account) देणे.
8) काम झाल्यानुसार मोजमाप वहीत मापे घेऊन देयके तयार करणे.
9)कामाचा दर्जा चांगला राहण्यासाठी गुणनियंत्रण करणे. (स्वतंत्र विभागा मार्फत)
10) रोजगार हमी ची कामे असल्यास हजेरीपत्रक तपासणी आठवड्याचे काम मोजून त्यावरील पुढील कार्यवाही.
11)काही जणांना भंडार विभागाचे काम करावे लागते.
वरील कामे सर्वसाधारण प्रकल्प विभागातील प्रमुख कामे आहेत. याशिवाय काही इतर कामे करावी लागतात. गाड्यांची देखरेख, पेट्रोल डिझेल घेणे , गाड्यांना देणे, लाँगबूक तयार करणे, वसाहत देखभाल, वसाहतीची इतर कामे. कामांची यादी खूप लांबवर जाईल.
याव्यतिरिक्त प्रकल्प पूर्ण झालेल्या ठिकाणी याच अभियंत्यांना शाखाप्रमुख (Section) म्हणून कामे करावी लागतात. त्यांची थोडक्यात माहिती खालीलप्रमाणेः
1) धरण विभागासाठी स्वतंत्र शाखा/उपविभाग असतो. धरणामध्ये 15 आक्टोबर रोजी उपयुक्त 100% जलसाठा ठेवण्याची कसोटी या अभियंत्यावर असते.
2) पूरनियंत्रणासाठी योग्य ती खबरदारी घेणे.
3) देखभाल दुरूस्तीची कामे वेळच्या वेळी करणे.
4) कालव्यामधून आवर्तध वेळच्या वेळी व्हावे म्हणून योग्य गेट आँफरेशन करणे.
5) जलस्त्रोतात मत्स्यसंवर्धन होत असेल तर, बोटींग होत असल्यास त्याच्या निविदा बाबत कार्यवाही करणे.
6) शासनाला सादर करण्यासाठी वार्षिक नियोजन तयार करणे.
7) कालव्यावरील शाखांनी शेतकऱ्यांकडून कोणती पिके घेणार याबाबत अर्ज घेणे.
8) cropping patern प्रमाणे लाभक्षेत्रात पिके आहेत किंवा कसे याची पडताळणी.
9) आवर्तनानुसार कालवे, चारी द्वारे पिकास पाणी देणे
10) पाण्याचा हिशैब ठेवणे.
11) कालव्यावरील देखभाल दुरुस्तींच्या कामांची अंदाजपत्रके, निविदा, प्रत्यक्ष काम देखरेख इत्यादि कामे करणे.
अजूनही पुष्कळ कामे आहेत. जेवढी पटकन आठवली तेवढी पोस्ट करतोय.
मनोज खांडरे - Civil: कनिष्ठ अभियंता :
भूमिका आणि जबाबदाऱ्या
वास्तविक कोणत्याही पदाची भूमिका आणि जबाबदाऱ्या या प्रत्येक संस्थेनुसार वेगवेगळ्या असतात. तसेच त्यांचे स्वरुप विविध घटकांवर अवलंबून असतात. उदा. संस्थेच्या कामाचे स्वरूप आणि संरचना, वार्षिक उलाढाल आणि प्रकल्प इत्यादी. तरीही सर्वसामान्यपणे कार्यस्थळावर कनिष्ठ अभियंत्याची खालील मुख्य भूमिका आणि महत्वपूर्ण जबाबदाऱ्या असतात.
१. कार्यस्थळावर वरिष्ठ अभियंत्याला कार्याच्या प्रत्यक्ष अंमलबजावणीस मदत करणे.
२. दैनंदिन कामावर देखरेख ठेवणे, नियोजन आराखड्यानुसार ( Working Drawing )कामाची तपासणी करणे आजबाबदारी प्रत्येक बाबीचे गुणवत्ता परीक्षण यादीनुसार ( check list ) परीक्षण करणे.
३. ठेकेदारांनुसार दैनंदिन कामगार उपस्थिती अहवाल ( Daily Labor Status ) तयार करणे, वरिष्ठांच्या मदतीने कामाचे नियोजन करुन कामास आवश्यक गोष्टींची यादी तयार करणे. कामास आवश्यक साहित्याची यादी तयार करणे. साहित्य भांडारातील साठ्याची उपलब्धता पाहून उर्वरीत साहित्यासाठी वरिष्ठांची मंजुरी घेऊन सदरील साहित्य मागणी पत्रक ( material requisition slip ) मुख्यालयात पाठवून, त्याचा पाठपुरावा करणे.
४. सिमेंटचा वापर झालेल्या प्रत्येक कामावर ठराविक वेळा, आवश्यक कालावधीपर्यंत पाणी मारले जातेय याची नोंद ठेऊन देखरेख करणे.
५. कार्यस्थळावर आलेल्या बांधकामसाहित्याची मागणीपत्रकानुसार ( गुणधर्म आणि संख्या ) तपासणी व मोजणी करुन आवश्यक परिक्षण ( field tests ) करणे. साहित्य पुरवठादारांना पोहचपावती ( Delivery Challan ) देणे.
६. कामगारांकरवी कार्यस्थळी वेळोवेळी स्वच्छता आणि टापटीपता राखणे. ( cleanliness & house keeping )
७. साहित्य देयक पावतीनुसार (material issue slip) ठेकेदारांना साहित्य देणे. ठेकेदारांच्या कामाचे निर्धारीत कालावधीनंतर मोजमाप घेणे, तसेच त्यांची बिले तयार करणे.
८. कार्यस्थळी बांधकाम सुरक्षा नियमांची अंमलबजावणी करणे.
९. कामाचा दैनंदिन प्रगती अहवाल ( DPR ) लेखन करणे. पुढील कामांचे नियोजन करुन त्यानुसार आवश्यक कामगारांची, निर्णयांची आणि साहित्याची खातरजमा करणे. काही जरुरी असल्यास त्वरित वेळीच वरिष्ठांच्या निदर्शनास आणून देणे.
१०. वरिष्ठांच्या आदेशानुसार अन्य अनुषंगिक किंवा प्रासंगिक कामे करणे.
आनंद बावणे - Civil:
यांची दोन कामाची स्थळे आहेत . एक आहे शासकीय आणि निमशासकीय नोकरी . शासनाच्या सार्वजनिक बांधकाम व रस्ते , पाटबंधारे , वाटर रिसोर्सेस , जलनिस्सारण , टाऊन प्लॅनिंग , झेडपी , सेंट्रल मध्ये सिपीडब्ल्यूडी , रेल्वे व अन्य प्राधिकरणे इत्यादी अनेक खात्यात या पदावर अनेक ज्युनियर इंजिनिअर कार्यरत आहेत . हे बव्हंशी डिप्लोमा धारक असतात व संबंधित उपविभागीय कार्यालयामध्ये कार्यरत असतात . सर्व्हे , बांधकाम , रोजगार हमी , इत्यादी फिल्ड वर्कवर देखरेख ठेवणे , ठेकेदाराकडून नकाशा व नमूद स्टॅंडर्ड नुसार काम करून घेणे , कामाची गुणवत्ता पाहणे-तपासणे व वरिष्ठांना अहवाल देणे , कामाची मोजमापे घेणे -लिहिणे-ठेकेदाराचे गुणवत्तेनुसार झालेल्या कामाचे बिल बनविणे , अंदाजपत्रके बनविणे , नकाशे तयार करणे , निविदेसाठी कार्यालयास मदत करणे , हाताखालील कामगार इत्यादींची हजेरी-पगारपत्रक किंवा एनएमआर ( रोजंदारी हजेरीपट ) मेंटेन करणे ही सर्व कामे शासनात ज्युनिअर इंजिनिअर ला करावी लागतात . सेमिगव्हमेंट संस्था म्हणजे नगरपालिका , महानगरपालिका , एम.आय.डी.सी. , पाणीपुरवठा , इमेसीबी , इथेही हे पद आहे व तिथल्या कार्यप्रकारानुसार कामे करावी लागतात . शासन व निमशासन संस्थात कनिष्ठ अभियंता हा क्षेत्रीय कामाचा पायाभूत घटक होय !
हे फार त्रोटक लिहिले आहे . कामाची व्याप्ती समजावी एवढाच उद्देश आहे .
धन्यवाद !
( खाजगीमध्ये कामे व प्रकार त्या त्या कंपनीच्या / मालकाच्या गरजेनुसार असते .त्याचा उहापोह मी केलेला नाही )
Pradip Shete : मला माहित असलेल्या राज्य शासनातील जलसंपदा विभागातील कनिष्ठ अभियंता/शाखा अभियंता/सहाय्यक अभियंता वर्ग 2 यांच्या कामाची कर्तव्ये खालील प्रमाणे आहेत. (जबाबदारी स्वतः घ्यावयाची असते. कर्तव्ये इच्छा असू वा नसो ती करावीच लागतात)
1) सर्वेक्षणः a.धरणे, कालवे यांचे सर्वेक्षण. (यात दोन भाग येतात प्राथमिक व सखोल)
b. Double levelling सर्वे. ( बेंच मार्क फिक्स करणे)
c) Plane table सर्वे
d) चेनींग करून धरण, कालवे यांची अंतरे स्थापित करणे.
e) Catchment area, लाभक्षेत्र इत्यादि निश्चित करण्यासाठी सर्वे.... इत्यादि.
2) धरण, कालवे, कालव्यावरील स्ट्रक्चर यांचे डिजाईन करणे. (स्वतंत्र विभाग असतो परंतु कामे हेच अभियंते करतात)
3) धरण , कालवे, स्ट्रक्चर यांचे अंदाजपत्रके तयार करणे.
4)प्रकल्प अहवाल तयार करणे.
5)प्रत्यक्ष कामावर line out देणे.
6) अंदाजपत्रकानुसार कामावर देखरेख ठेवणे.
7) सिमेंट ,स्टील यांचा व इतर साहित्याचा हिशोब ठेऊन महिन्याला MSA (material sight account) देणे.
8) काम झाल्यानुसार मोजमाप वहीत मापे घेऊन देयके तयार करणे.
9)कामाचा दर्जा चांगला राहण्यासाठी गुणनियंत्रण करणे. (स्वतंत्र विभागा मार्फत)
10) रोजगार हमी ची कामे असल्यास हजेरीपत्रक तपासणी आठवड्याचे काम मोजून त्यावरील पुढील कार्यवाही.
11)काही जणांना भंडार विभागाचे काम करावे लागते.
वरील कामे सर्वसाधारण प्रकल्प विभागातील प्रमुख कामे आहेत. याशिवाय काही इतर कामे करावी लागतात. गाड्यांची देखरेख, पेट्रोल डिझेल घेणे , गाड्यांना देणे, लाँगबूक तयार करणे, वसाहत देखभाल, वसाहतीची इतर कामे. कामांची यादी खूप लांबवर जाईल.
याव्यतिरिक्त प्रकल्प पूर्ण झालेल्या ठिकाणी याच अभियंत्यांना शाखाप्रमुख (Section) म्हणून कामे करावी लागतात. त्यांची थोडक्यात माहिती खालीलप्रमाणेः
1) धरण विभागासाठी स्वतंत्र शाखा/उपविभाग असतो. धरणामध्ये 15 आक्टोबर रोजी उपयुक्त 100% जलसाठा ठेवण्याची कसोटी या अभियंत्यावर असते.
2) पूरनियंत्रणासाठी योग्य ती खबरदारी घेणे.
3) देखभाल दुरूस्तीची कामे वेळच्या वेळी करणे.
4) कालव्यामधून आवर्तध वेळच्या वेळी व्हावे म्हणून योग्य गेट आँफरेशन करणे.
5) जलस्त्रोतात मत्स्यसंवर्धन होत असेल तर, बोटींग होत असल्यास त्याच्या निविदा बाबत कार्यवाही करणे.
6) शासनाला सादर करण्यासाठी वार्षिक नियोजन तयार करणे.
7) कालव्यावरील शाखांनी शेतकऱ्यांकडून कोणती पिके घेणार याबाबत अर्ज घेणे.
8) cropping patern प्रमाणे लाभक्षेत्रात पिके आहेत किंवा कसे याची पडताळणी.
9) आवर्तनानुसार कालवे, चारी द्वारे पिकास पाणी देणे
10) पाण्याचा हिशैब ठेवणे.
11) कालव्यावरील देखभाल दुरुस्तींच्या कामांची अंदाजपत्रके, निविदा, प्रत्यक्ष काम देखरेख इत्यादि कामे करणे.
अजूनही पुष्कळ कामे आहेत. जेवढी पटकन आठवली तेवढी पोस्ट करतोय.
No comments:
Post a Comment